Πώς διατηρείται η Ναυτική Παράδοση

Άρθρο του δόκτωρος κ. Ευαγγ. Κυριαζόπουλου,

Προέδρου Μουσείου Ναυτικής Παραδόσεως

Σήμερα υπάρχουν και λειτουργούν σε διάφορες πόλεις και νησιά της Ελλάδας δεκάδες Μουσεία αφιερωμένα στην ναυτική παράδοση και ιστορία. Ένα από αυτά είναι το «Μουσείο Ναυτικής Παραδόσεως», που εδρεύει στο μεγαλύτερο λιμάνι της χώρας, στον Πειραιά, και ιδρύθηκε το 1992, από ανθρώπους με μεράκι και αγάπη για την θάλασσα και την ελληνική ναυτοσύνη, έχοντας βασικό σκοπό την συλλογή, συντήρηση, φύλαξη και έκθεση πάσης φύσεως κειμηλίων και λοιπών αντικειμένων που σχετίζονται με τη ναυτική παράδοση των Ελλήνων. Στις αίθουσές του εκθέτονται μεγάλος αριθμός ναυτικών κειμηλίων (πάνω από 3.000) από την αρχαιότητα έως τις μέρες μας.

Το Μουσείο, οι εργαζόμενοί του σε αυτό, οι συνεργάτες και οι φίλοι του θέλουν να πιστεύουν ότι το Μουσείο διαφέρει από τα άλλα μουσεία και από την κλασσική στατική αντίληψη της λειτουργίας ενός Μουσειακού χώρου. Και διαφέρει κυρίως σε 2 τομείς.

Ο πρώτος είναι ότι δεν αναλώνει τον χρόνο του μέσα στις αίθουσές του. Βγαίνει έξω από αυτές, ταξιδεύει και εκθέτει μέρος των κειμηλίων του σε άλλες πόλεις, σε άλλες χώρες, σε άλλους πολιτισμούς. Εκεί που άνθρωποι θέλουν και ίσως δεν μπορούν ή δεν ξέρουν το μεγαλείο της ελληνικής ναυτικής μας ιστορίας. Έτσι, από το 1992 με την συμμετοχή του στην Διεθνή Έκθεση Genoa ‘92, στην 6μηνη Διεθνή Έκθεση ΕΧΡΟ '98 στην Λισσαβόνα, στην Διεθνή Έκθεση Hellenic EXPO 2000 στην Νέα Υόρκη και στο Σικάγο, μέχρι στην Ναύπακτο, στην Κρήτη, στην Πάτρα, στο Μέγαρο Μουσικής, στην Αρχαία Ολυμπία κ.ά., το Μουσείο Ναυτικής Παράδοσης έχει ταξιδεύσει σε όλες τις γωνιές του κόσμου για να κάνει γνωστό το ελληνικό ναυτικό πλούτο. Η πορεία του Μουσείου στην κατεύθυνση αυτή συνεχίζεται και ήδη προγραμματίζονται τα ταξίδια στην Αυστραλία και Αμερική, όπου οι ομογενείς Έλληνες επιθυμούν την παρουσία του εκεί.

Ο δεύτερος τομέας που πιστεύουμε ότι το Μουσείο Ναυτικής Παράδοσης δραστηριοποιείται με ιδιαίτερη επιτυχία είναι η παραγωγή νέου πολιτιστικού έργου. Το Μουσείο δεν είναι απλώς ένας χώρος έκθεσης ιστορικών κειμηλίων αλλά ένας χώρος παραγωγής σύγχρονων πολιτιστικών προϊόντων.

Επιστημονικό έργο

Από το αρχείο του Μουσείου Ναυτικής Παραδόσεως.

Οι επιστήμονες του Μουσείου σε συνεργασία με ξένα πανεπιστήμια αλλά και με την πολύτιμη βοήθεια έμπειρων καραβομαραγκών σχεδιάζουν και «χτίζουν» ομοιώματα ιστορικών ελληνικών πλοίων. Τα μοντέλα αυτά απεικονίζονται σε κλίμακα 1:4, 1:5 δηλ. 12-15 μέτρα μήκος. Το μέγεθος αυτό είναι ιδανικό για τον επισκέπτη να παρατηρήσει και να ανακαλύψει το μεγαλείο της ελληνικής ναυπηγικής, μέσα από την αίθουσα του Μουσείου καθώς επίσης εύκολα μπορεί να μεταφερθεί με ένα container σε ολόκληρο τον κόσμο. Το Μουσείο έχει στην συλλογή του δύο τέτοια μοντέλα, την Αθηναϊκή Τριήρη «Αθηνά», και την Ψαριανή Γαλλιότα «Αμφιτρίτη», ενώ ήδη βρίσκονται σε προχωρημένο στάδιο 2 ακόμη ελληνικά σκαριά. Άλλα 15 μεγάλα σκάφη (τρεχαντήρια, ψαρόβαρκες, η μοναδική στην Ελλάδα συλλογή από τις ποτάμιες και λιμναίες βάρκες κ.ά) συμπληρώνουν την συλλογή που χαρακτηρίζει σε μεγάλο βαθμό την ελληνική ναυτική παράδοση.

Αυτές είναι, με λίγα λόγια, οι δραστηριότητες του Μουσείου οι οποίες όμως δεν θα ήταν εφικτές εάν δεν συνέβαλαν στις προσπάθειές μας Χορηγοί, καθώς το Μουσείο είναι ένας ιδιωτικός φορέας μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, το οποίο σημειώνουμε δεν έχει πάρει ούτε ένα ευρώ επιχορήγηση από το Υπουργείο Πολιτισμού.

Ο θεσμός της χορηγίας, η οποία εντάσσεται απόλυτα στο πλαίσιο της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης, για το Μουσείο Ναυτικής Παράδοσης είναι η ανάσα ζωής. Χωρίς την συμβολή των Χορηγών, ανθρώπων και επιχειρήσεων (κυρίως από τον κλάδο των μεταφορών & των logistics), η προσφορά του Μουσείου στην διατήρηση και διάδοση της ελληνικής ναυτικής ιστορίας και παράδοσης θα ήταν περιορισμένη.

Οι εφοπλιστές

Πρώτοι που έχουν συνδράμει στο έργο του Μουσείου, μαζί με τα μέλη του Δ.Σ., είναι κάποιες εφοπλιστικές οικογένειες. Άλλωστε ο θεσμός της χορηγίας ξεκίνησε στην αρχαιότητα ουσιαστικά από αυτές.

Από το αρχείο του Μουσείου Ναυτικής Παραδόσεως.

Οι εφοπλιστικές οικογένειες από την αρχαιότητα μέχρι τις μέρες μας συνέδεαν το όνομά τους με την προσφορά προς τα κοινά. Αυτή η προσφορά άλλοτε έπαιρνε το όνομα χορηγία, δωρεά και άλλοτε το όνομα ευεργεσία. Οι ναυτικές αυτές οικογένειες διέθεταν πάντα συνειδητά ένα μέρος του πλούτου που κέρδιζαν από τη θάλασσα για την ενίσχυση κοινωνικών και πολιτιστικών έργων.

Η πρώτη θεσμοθετημένη μορφή προσφοράς των πλουσίων προς τα κοινά συναντάται στην αρχαία Ελλάδα με τη μορφή της χορηγίας. Ειδικότερα, η χορηγία γεννήθηκε σαν έννοια, θεσμός και πρακτική στην περίοδο ακμής της Αθηναϊκής Δημοκρατίας τον 5ο αιώνα π.Χ. Στην ακμή αυτή συνετέλεσε και η μεγάλη ανάπτυξη της ναυτιλίας. Η χορηγία ήταν τότε μία από τις 4 λειτουργίες της Αθήνας, Πόλης-Κράτους, οι άλλες 3 ήταν η τριηραρχία, η γυμνασιαρχία και η εστίαση. Χορηγώ σημαίνει κατά λέξη ότι κάποιος ηγείται του χορού στις παραστάσεις δράματος.

Η ανταμοιβή των χορηγών δεν ήταν άμεση, εκτός απ’ τη δόξα, την τιμή και τη φήμη που κέρδιζαν. Μάλιστα, ο χορηγός που βραβευόταν στους δραματικούς αγώνες όφειλε ο ίδιος να ανεγείρει μνημείο της νίκης του. Υπήρχε μεγάλος ανταγωνισμός μεταξύ των χορηγών που ξόδευαν πολλά χρηματικά ποσά. Γνωστό χορηγικό μνημείο είναι εκείνο του Λυσικράτη, που σώζεται ακόμα και σήμερα στην Πλάκα. Υπήρχαν όμως και έμμεσα οφέλη για τους χορηγούς, όπως η υποστήριξη των συμπολιτών τους αν πολιτεύονταν στις εκλογές, ή ακόμη και η περίπτωση ευνοϊκής μεταχείρισής τους αν χρειαζόταν ποτέ να οδηγηθούν ενώπιον του δικαστηρίου.

Τους αιώνες που ακολούθησαν η χορηγία δεν έσβησε ως έννοια και κουλτούρα, αλλά επέζησε μέσω άλλων συγγενικών θεσμών όπως η «πατρωνία» της περιόδου της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας και οι «μαικήνες» της ιταλικής αναγέννησης.

Στην Ελλάδα από τα μέσα του 19ου αιώνα μέχρι και τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα συναντάμε το φαινόμενο πλούσιοι Έλληνες έμποροι και πλοιοκτήτες, που είχαν δημιουργήσει μεγάλες περιουσίες στο εξωτερικό, να χρηματοδοτούν τη δημιουργία σημαντικών ιδρυμάτων εθνικής σημασίας στον τόπο τους.

Στα νεώτερα χρόνια και συγκεκριμένα μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο δημιουργήθηκαν νέες εφοπλιστικές οικογένειες εκμεταλλευόμενες τις ευνοϊκές συγκυρίες της παγκόσμιας οικονομίας. Οι σύγχρονοι ευεργέτες και δωρητές δεν είναι πλέον μόνο οι πλούσιοι ομογενείς, αλλά Έλληνες εφοπλιστές που με επίκεντρο την Ελλάδα δημιούργησαν έναν από τους πρώτους εμπορικούς στόλους στον κόσμο. Η κοινωνική προσφορά των ευεργετών αυτών είναι είτε απευθείας προσωπική ή θεσμοθετημένη μέσω δημιουργίας ιδρυμάτων ή μέσω εταιρικής χορηγίας.

Η χορηγία τα τελευταία χρόνια εξελίσσεται σε σημαντικό μοχλό κοινωνικής και πολιτιστικής ανάπτυξης στην Ελλάδα, στο πλαίσιο της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης που υιοθετείται όλο και περισσότερο από τις επιχειρήσεις. Όλο και περισσότερες επιχειρήσεις, μεγάλες, μεσαίες αλλά και μικρές, ενδιαφέρονται να γίνουν χορηγοί διαβλέποντας τα δυναμικά αποτελέσματα της χορηγίας.

Σήμερα, οι χορηγοί αντιμετωπίζουν τη χορηγία σαν μία εταιρική λειτουργία που τους πιστώνει με κοινωνική αποδοχή και αναγνώριση. Η επιχειρηματική χορηγία με τη σύγχρονη μορφή της αρχίζει να εμφανίζεται τη δεκαετία του '50 στις Η.Π.Α. κυρίως από τις μεγάλες βιομηχανίες τσιγάρων που αντιμετώπιζαν διαφημιστικούς αποκλεισμούς στα Μ.Μ.Ε. Η χορηγία έδωσε σε αυτές τις βιομηχανίες μία εναλλακτική δυνατότητα επικοινωνιακής προσέγγισης των καταναλωτών τους και της κοινής γνώμης.

Η επιχειρηματική χορηγία διακρίνεται κυρίως σε:

 εταιρική, όταν ως χορηγός εμφανίζεται η εταιρεία και

 προϊοντική, όταν ως χορηγός εμφανίζεται ένα προϊόν ή μια υπηρεσία.

 Η επιχειρηματική χορηγία μπορεί να είναι :

 αποκλειστική χορηγία (όταν υπάρχει ένας μόνος αποκλειστικός χορηγός),

 συγχορηγία (όταν πολλές εταιρείες συγχορηγούν ένα γεγονός),

 χορηγία «υποδομής» (όταν μια επιχείρηση υπογράφει μια μακροπρόθεσμη χορηγική συμφωνία με ένα χορηγούμενο) και

 χορηγία «a la carte» (όταν η χορηγία πραγματοποιείται μετά από πρωτοβουλία της εταιρείας προς το χορηγούμενο φορέα).

Τα συμβαλλόμενα μέρη για τη λειτουργία της χορηγίας είναι οι χορηγοί, οι χορηγούμενοι και τελευταία οι ειδικοί χορηγικοί σύμβουλοι.

Στη χώρα μας

Στην Ελλάδα η επιχειρηματική χορηγία του πολιτισμού εμφανίστηκε στα τέλη της δεκαετίας του ’80, αλλά μόνο την δεκαετία του ’90 είχαμε σημαντική παρουσία χορηγικών προγραμμάτων, εξαιτίας και κάποιων φορολογικών διευκολύνσεων. Τα τελευταία χρόνια και ιδιαίτερα λόγω της οικονομικής κρίσης, όπως είναι φυσικό, έχουν περιοριστεί οι χορηγικές δραστηριότητες, ωστόσο ακόμη και σήμερα δυναμικές εταιρίες συνεχίζουν με αμείωτο ενδιαφέρον να προσφέρουν.

Από το αρχείο του Μουσείου Ναυτικής Παραδόσεως.

Αυτοί που αντιστέκονται σήμερα και επωμίζονται το υψηλό είναι κυρίως μεγάλες εταιρείες (πολυεθνικές εταιρείες, τράπεζες, κ.α.) οι οποίες χρησιμοποιούν τη χορηγία ως ένα «εργαλείο» στα πλαίσια της επικοινωνιακής τους πολιτικής που περιλαμβάνει ενέργειες marketing, κοινωνικής πολιτικής και πολιτικής εξωτερικών εταιρικών σχέσεων (corporate affairs).

Οι βασικοί επικοινωνιακοί στόχοι της εταιρείας μέσω της χορηγίας είναι να προβάλει το κοινωνικό της πρόσωπο παράλληλα με την επιχειρηματική της εικόνα και να επηρεάσει ευμενώς προς αυτήν με έμμεσο τρόπο κάποιες συγκεκριμένες επαγγελματικές και κοινωνικές ομάδες που την ενδιαφέρουν, γεγονός που στις μέρες μας, λόγω οικονομικής κρίσης, αποκτά όλο και μεγαλύτερη σημασία.

Το Μουσείο Ναυτικής Παράδοσης, στο πλαίσιο της συνεργασίας του με τους χορηγούς του έχει αναπτύξει οργανωμένες υπηρεσίες όπως :

1. Υπηρεσίες δημοσιότητας μέσω έντυπου χορηγικού υλικού. Το έντυπο αυτό υλικό είναι συνήθως προσκλήσεις, εισιτήρια, αφίσες, προγράμματα, κατάλογοι, πανό, κ.α. που αναγράφεται σε ενδεικτικά και διακριτικά σημεία η επωνυμία και το λογότυπο (logo) της εταιρείας-χορηγού.

2. Υπηρεσίες προβολής του χορηγού στα Μ.Μ.Ε. Τα πολιτιστικά γεγονότα προβάλλονται συνήθως μέσα από τα Μ.Μ.Ε. με τη μορφή παρουσιάσεων, σχολίων, δελτίων τύπου, διαφημιστικών καταχωρίσεων, βραβεύσεων και τιμητικών διακρίσεων κ.α.

3. Υπηρεσίες Social Media Marketing. Το νεανικό επιτελείο και οι εθελοντές – φίλοι του Μουσείου προωθούν τις εκδηλώσεις και κατά συνέπεια και τους χορηγούς του μουσείου στην τεράστια κοινωνία του internet, με πολύ υψηλά ποσοστά αναγνωσιμότητας.

4. Υπηρεσίες εταιρικής φιλοξενίας (Corporate Hospitality). Οι μορφές που μπορεί να πάρει η εταιρική φιλοξενία είναι: α) Δεξιώσεις, β) Ειδικές παραστάσεις ή επισκέψεις τόσο για το προσωπικό της εταιρείας-χορηγού, όσο και για επιλεγμένους πελάτες-στόχος κ.ά.

Το Μουσείο Ναυτικής Παράδοσης παρέχει στους χορηγούς της όλα τις παραπάνω υπηρεσίες και κάτι ακόμα. Μία ζεστή και στενή σχέση με το Χορηγό που δεν σταματά στην λήξη της χορηγούμενης εκδήλωσης ή project. Καλλιεργείται μία επαφή που δημιουργεί στον Χορηγό την αίσθηση ότι αποτελεί ενεργό μέλος του Μουσείου για πάντα.

Επίσης το Μουσείο αναλαμβάνει και συντονίζει σε συνεργασία με Δήμους, Τοπικούς Φορείς και Χορηγούς ειδικές πολύ-πολιτιστικές εκδηλώσεις για τον εορτασμό επετείων ή προς ανάμνηση κάποιου ιστορικού ή άλλου γεγονότος (Ολοκληρωμένες Πολιτιστικές Εκδηλώσεις). Έτσι, το Μουσείο συντάσσει τις ανάλογες ιστορικές μελέτες, εκδίδει επετειακά λευκώματα, οργανώνει εξειδικευμένα για κάθε περίσταση συνέδρια, ομιλίες, ιστορικές εκθέσεις, θεατρικές και μουσικοχορευτικές παραστάσεις με γνωστούς και νέους καλλιτέχνες.

Ο χορηγός δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται ως φορέας οικονομικής ενίσχυσης αλλά ως συντελεστής της πολιτιστικής δραστηριότητας, ένας ουσιαστικός κρίκος της διατήρησης της πολιτιστικής αλυσίδας.

Το Μουσείο Ναυτικής Παράδοσης σήμερα έχει πιο πολύ ανάγκη παρά ποτέ την ανάγκη των χορηγών του. Μετακομίζει αναγκαστικά από την Πέτρινη Αποθήκη του ΟΛΠ που ήταν τα τελευταία 10 χρόνια και προβλέπεται να εγκατασταθεί σε ένα πολύ όμορφο χώρο στο Κερατσίνι. Ωστόσο, τα έξοδα είναι τεράστια και η χορηγική συμβολή αναγκαία. Το Μουσείο ελπίζει, όπως και στα αρχαία δράματα λάμβανε χώρα, να εμφανιστεί ο «από μηχανής Θεός» (Χορηγός) του ελληνικού ναυτικού πολιτισμού και να βοηθήσει σε αυτό το πολύ σημαντικό έργο.